Gaj Julije Cezar (lat. Gaius Iulius Caesar; Rim, 13. jul 100. p. n. e. — Rim, 15. mart 44. p. n. e.), rimski vojskovođa, političar i pisac.
Verovatno najharizmaticnija i najslavnija licnost rimske istorije, ziveo je u I veku p.n.e.
Cezar je pripadao rodu Julijevaca, o cijem je poreklu Vergilije podrobno pisao u svojoj Eneidi.
Datum njegovog rođenja nije precizno utvrđen, ali verovatno je da je Cezar rođen 12. ili 13. jula 100. godine pre nove ere. Iako su Julijevci bili jedna od najistaknutijih rimskih patricijskih porodica, nisu raspolagali velikim bogatstvom. Cezarov otac, Gaj Julije Cezar Stariji, bio je istaknuti član rimske aristokratije i pristalica Gaja Marija. Cezarov otac služio je kao vojnički tribun, kvestor i pretor a kao prokonzul upravljao je prinvincijom Azijom. Cezarovi deda i pradeda sa očeve strane takođe su nosili ime Gaj Julije Cezar i zauzimali visoke državne funkcije.
Cezarova majka, Aurelija Kota, poticala je iz ugledne porodice čiji su članovi bili senatori. Antički istoričari Tacit i Plutarh pripisuju joj mnoge vrline, a potonji je opisuje kao idealnu rimsku ženu.
Pored Cezara, Aurelija i Cezar Stariji imali su dve ćerke, Juliju Stariju u Juliju Mlađu. Cezarova tetka, Julija Cezaris bila je udata za Gaja Marija, koji je u vreme Cezarovog odrastanja bio najmoćniji čovek u Rimu.
Kada je Cezaru bilo šesnaest godina, njegov otac je iznenada umro dok je obuvao cipele. Nakon očeve smrti, Cezar je kandidovan za Jupiterovog sveštenika, i raskinuo veridbu sa Kosutijom, bogatom ženom iz viteškog staleža i potom se oženio Kornelijom, ćerkom Lucija Kornelija Cine, narodnog tribuna i jednog od vodećih pristalica Gaja Marija.
Prvo je obrazovanje stekao pod okriljem svoje umne I napredne majke Aurelije, a potom se skolovao i kod cuvenog retora Marka Antonija. Vrlo se rano ukljucio u politicke tokove – najpre kao pristalica narodne stranke, sto ga je uzbrzo dovelo u ozbiljan sukob sa Lucijem Kornlijem Sulom.
Za vreme porođaja umire Cezarova prva žena Kornelija. Iste godine umrla je i Julija, Cezarova tetka. Cezarovi protivnici su ga kritikovali da je Julijina sahrana bila zloupotrebljena u političke svrhe jer Cezar napada proskripcijske zakone iz Sulinog vremena te na taj način povećava svoju političku popularnost. Cezar je iste godine izabran za kvestora i odlazi u Španiju.
Zato je pao u njegovu nemilost, pa je bio prinudjen da na neko vreme napusti Rim. Iako su se njihovi odnosi barem formalno izgladili, Cezar iz straha od moguce Suline osvete odlazi u Malu Aziju. Tamo se pokazao kao odlican vojnik i posebno istakao pri opsadi grada Mitilene. Nakon ovog kratkotrajnog prekida u skolovanju, Cezar odlazi na ostrvo Rod, u najbolju ondasnju skolu govornistva. Po povratku u Rim, njegova politicka karijera dobija naglu uzlaznu putanju: najpre postaje narodni tribun, potom kvestor, a onda i edil. Ta funkcija je uključivala regulisanje saobraćaja, trgovine i ostalih svakodnevnih poslova u Rimu. Posebno je zanimljivo da je to uključivalo i organizaciju igara u rimskom cirkusu. Budžet za zabavljanje najširih slojeva ljudi bio je ograničen. Cezar nije štedeo na novcu i organizovao je dotad najspektakularniju zabavu za narod. Godina je završila tako da je Cezar bio poznat i slavan u narodu, ali sa ličnim dugom od, za ono vreme ogromnih, nekoliko stotina zlatnih talenata. Uz to stice veliku popularnost priredjujuci sjajne igre i deleci besplatne zalihe hrane rimskoj svetini.Dobija brojne nove titule: od prvosvestenika (pontifex maximus) do imperatora (nakon ratova u Spaniji).
Cezar je 62. p. n. e. izabran za pretora.Iste se godine razveo od svoje druge žene, Pompeje. 61. p. n. e. Cezar odlazi kao propretor u Španiju, ali tek pošto mu Marko Licinije Kras pozajmljuje novac da isplati poverioce kojima je dugovao ogromnu količinu novca. U Španiji ,u vojnim osvajanjima stiče veliko bogatstvoGodine 60. p. n. e.vraća se u Rim i podmiruje sve svoje dugove. Godine 59. p. n. e. Cezar je zajedno sa Pompejom i Krasom sklopio prvi trijumvirat. Cilj ovog sporazuma je bio preuzimanje vlasti u Rimskoj republici iz ruku senata. Pompej je bio najčuveniji rimski general a Kras verovatno najbogatiji Rimljanin. Cezar je imao brojne političke veze, pa je ova podela vlasti bila korisna za sve. Da bi učvrstili savez Pompej se ženi Julijom, Cezarovom jedinom ćerkom. Iako je ovo nesumnjivo bio politički brak, ljubav između Julije i Pompeja bila je obostrana. Nedugo zatim postaje i konzul. Nakon isteka konzulata putuje u Galiju, gde vodi ratove citavih 8 godina. Za to vreme, u strahu od njegove sve vece popularnosti, Pompej uz pomoc Senata pokusava da mu oduzme komandu, i na kraju mu cak salje naredjenja da raspusti vojsku i vrati se u prestonicu. Upravo taj dogadjaj otvara eru mucnih gradjanskih ratova u Rimu: Cezar sa svojim cetama prelazi reku Rubikon i direktno napada Pompeja. Odsutna bitka se medju njima odigrava 48. god. p.n.e. kod Farsale. Cezar se vraca u prestonicu kao pobednik, i stice neobicno zvanje dozivotnog diktatora. Međutim, Cezar je otišao previše daleko u narušavanju republikanskog ustava. Na Martovskim idema 15. marta 44. p. n. e. Cezara je na početku jedne senatske sednice ubila grupa zaverenika među kojima su glavni bili Gaj Kasije Longin, Marko Junije Brut i Decim Junije Brut. Prema antičkoj tradiciji, koju prenosi rimski pisac Svetonije, Cezar je na samrti Marku Juniju Brutu na grčkom rekao Kai su, teknon? (I ti, sine?), premda treba imati u vidu da Brut nije Cezaru bio niti sin, niti posinak, niti su uopšte bili u srodstvu. Latinsku verziju ove izreke (Et tu, Brute?) besmrtnom je učinio Vilijam Šekspir u delu Julije Cezar , a danas se ponekad navodi i u obliku Tu quoque, Brute, mi fili (Zar i ti, sine Brute?). Ubijen je u zaveri 44. Godine. p.n.e.
Cezarovo IME danas se vezuje iskljucivo za istoriju, politiku i vojnu vestinu. On ostaje upamcen i kao vrstan knjizevnik. Napisao je delo Beleske o galskom ratu (Commentarii de bello Galico) u kojem opisuje vojevanje NE samo u Galiji, vec i u Britaniji i u Germaniji. Spis je izuzetno verodostojan i vazan istorijski izvor, a istovremeno obiluje i zanimljivim etnoloskim i geografskim podacima. Cezar bira knjizevnu vrstu najblizu dnevniku ili memoarima, izbegavajuci tako visoke umetnicke pretenzije. Pise u trecem licu i na taj nacin psiholoski postize efekat objektivnosti i dokumentarnosti dela. Drugi Cezarov znacajan spis je Beleske o gradjanskom ratu (Commentarii de bello civili), po stilu i formi nalik prvom, no manje doradjen. U njima Cezar nastoji da opravda svoje odluke i postupke, svaljujuci krivicu za gradjanski rat na svoje protivnike. Savremena civilizacija Cezaru ima da zahvali i za pojavu prvih dnevnih novina. Upravo je on uveo izdavanje novosti po imenu Dnevne novine (Acta diurna).
Mnogi ga s razlogom zovu najvećim Rimljaninom, a pouzdano se zna da je više cenio svoje političko delovanje od onog književnog, premda je imao široka književna interesovanja, a bavio se i naučnim radom. Cezarov život važan je za opštu istoriju Rimskog carstva u njegovom najsudbonosnijem dobu posle smrti Suline kada je stara senatorska Republika bila na izdisaju.
Julijanski kalendar nosi njegovo ime i počeo je da se primenjuje 45 godine pre nove ere.
Valja pomenuti i njegove cuvene izreke, koje se i danas neretko citiraju:
‘’Veni, vidi, vidi’’
(‘’Dodjoh, videh, pobedih’’),
‘’Et tu, mi fili, Brute!’’ (‘’Zar i ti, moj sine, Brute!’’),
kao i slavoljubivu, ali neodoljivu iskrenu izjavu: ‘’Bolje prvi u selu, nego drugi u Rimu (gradu)’’.
Kocka je bačena!
Nemamo čega da se plašimo, osim samog straha.
Nikada nije ni bilo kao što je bilo.
Kukavice umru mnogo puta pre njihove stvarne smrti.
Živeo sam dovoljno dugo da zadovoljim prirodu i slavu.
Više volim ime časti nego što se bojim smrti
Bolje je umreti nenadano, nego strepeti od smrti čitav život.
INTERESANTNE INFORMACIJE IZ ŽIVOTA JULIJA CEZARA
Najpoznatiji diktator koga je istorija upamtila, svojevremeno je došao, video i pobedio (Veni, vidi, vici). Rođen je u horoskopskom znaku raka, 13. jula.
Prilikom jednog veličanstvenog pohoda, pošao je da pobedi neprijatelja, a osvojio je najlepšu ženu svoga doba, egipatsku kraljicu Kleopatru VII, sa kojom je dobio sina Ptolomeja Cezara. Ubijen je 15. marta, ispred namerno zatvorenih vrata Senata, od strane svojih najmilijih. Gaj Julije Cezar, pred vama, kroz 10 zanimljivosti iz života ovog neverovatnog čoveka, vojskovođe, pisca i državnika.
📷
Po povratku u Rim, iz vojnog pohoda na Malu Aziju, Gaj Julije Cezar (lat. Gaius Iulius Caesar), počeo je da radi kao advokat. Imajući u vidu bogato obrazovanje, koje je stekao zahvaljujući svojoj pripadnosti uglednoj patricijskoj porodici julijevaca, te obaveznim putovanjima u Grčku, odnosno na ostrvo Rodos, kako bi savladao veštinu retorike, od strane slavnog govornika Apolonija Mola, Cezar se istakao kao žestoki protivnik korumpiranim političarima.
📷
Putujući jednom prilikom na Rodos, njegov brod su zarobili gusari. Tražili su otkupninu u vrednosti od tadašnjih 20 talenata, na šta se Cezar uvređeno nasmejao konstatovavši da oni izgleda nisu svesni ko je on, te zato traže mizernu otkupninu. Dok je bio u zarobljeništvu nije pokazivao nikakav strah, već im je čitao poeziju i nazivao ih varvarima. Pušten je uz cenu od 50 talenata, a mnogo godina kasnije, kao što im je i obećao, uspeo je da pronađe gusare i kazni ih razapinjanjem na krst.
📷
Nakon advokatskih poslova, obavljao je poslove gradskog magistrata, što je funkcija približna današnjem gradonačelniku. U posao magistrata ulazile su i obaveze oko organizacije igara u rimskom cirkusu, na čemu Cezar nije štedeo, pa je na kraju tih igara ostao obožavan u narodu i u velikim privatnim dugovima.
Dakle, opravdao je krilaticu:”Hleba i igara”.
📷
Pored toga što je izvojevao neverovatne pobede i stvorio ogromnu imperiju, Cezar nije bio baš zavidnog zdravlja. Postoje studije koje tvrde da je imao epilepsiju, koja je tada smatrana „svetom“ bolešću, a pored toga navodi se i da je pretrpeo nekoliko manjih moždanih udara, što je dovelo do promene u njegovoj ličnosti i pojavu depresije u poznijim godinama života. Međutim, bez obzira na te tvrdnje, kao i na neka nova otkrića, koja kažu da je bolovao od bolesti kardiovaskularnog sistema, Cezar je bio vitalan i aktivan državnik, sve do svoje smrti.
📷
Poznato je da je bio pisac, no najveći deo njegovih pisanija je izgubljen ili zabranjen. U njegova dela ubraja se zbirka izreka (Dicta Collectanea) i „Zapisi o Galskom ratu“. Njegov sin, Avgust, zabranio je objavljivanje Cezarovih dela nakon njegove smrti.
📷
Termin, odnosno titulu „cezar“, uveo je u upotrebu Dioklecijan, i odnosilo se na onoga koji je zamenik avgusta, odnosno vrhovnog imperatora. Svaki avgust je imao svog cezara, koji bi ga nasledio nakon smrti.
📷
Na upozorenje proroka da bi mogao da strada na dan Martovskih ida, Cezar se u potpunosti oglušio i čak podrugljivo nasmejao pri susretu sa tim istim prorokom, kobnog 15. marta, uz opasku: „Martovske ide su došle“. Na to mu je prorok odgovorio:”Jeste Cezare, ali još nisu prošle”. Ispostavilo se da je bio u pravu, jer je nešto kasnije, od svojih najbližih savetnika primio čak 23 uboda nožem, od kojih je, tvrdi se, samo jedan bio smrtonosan.
📷
Metod porođaja „Carski rez“ (Caesarean section ili C-section) nazvan je po njemu. Malo je verovatno da je rođen na taj način, ali se ovaj postupak koristio u to doba, no često je završavao smrću majke. Majka Gaja Julija, Aurelija, živela je skoro 50 godina nakon što ga je donela na svet.
📷
Rodonačelnik je prestupne godine. Nakon konsultacija sa astronomom Sozigenom Aleksandrijskim, ustanovio je novi sistem, danas poznat kao julijanski kalendar, koji koriste Srpska i Ruska pravoslavna crkva. Ideja je bila da se kalendar usaglasi sa kretanjem Zemlje oko Sunca. Da bi to postigao, Cezar je dodao još jedan dan svakoj četvrtoj, „prestupnoj“ godini. Julijanski kalendar je u nekim zemljama (naročito pravoslavnim) ostao u upotrebi do 20. veka kao nacionalni kalendar, ali je generalno zamenjen novijom verzijom, tj. gregorijanskim kalendarom. Još uvek ga koriste neke nacionalne pravoslavne crkve (među kojima i srpska), Sveta Gora u Grčkoj i Berberi u Severnoj Africi. One pravoslavne crkve koje više ne koriste julijanski kalendar, nisu prihvatile gregorijanski kalendar, već revidirani julijanski kalendar, po predlogu naučnika Milutina Milankovića. Inače, mesec jul, dobio je ime po Cezaru (Julije).
📷
U kasnijim godinama, izrazito je bio zabrinut zato što mu opada kosa i patio je od paničnog straha od mačaka.